İhtiyacın olmayan şeyleri almayı bırakmaya ne dersin?

Hiç alışveriş yaptıktan sonra faturaya bakıp “Bunu neden almışım ki?!” diye düşündüğün oldu mu? Alışverişe çok zaman harcadığını düşünüyor musun, özellikle de ihtiyacın olmayan şeyler için? Ya da yakın zamanda kredi kartı ekstreni gözden geçirip “Buna çok para harcamışım” diye düşündün mü?

Eğer bunlara cevabın evetse, alışverişkolikler kulübüne hoş geldin!

Psikolojide bu durumun bir tanımı var: Alışveriş bağımlısı, dürtüsel olarak alışveriş yapan ve o sıradaki davranışları üzerinde hiçbir kontrolü olmadığını düşünülen kişidir. Alışveriş bağımlısı olmanın bazı belirtileri vardır:

• Kompulsif ya da dürtüsel: Duygusal sıkıntı içinde olduklarında alışveriş yapanlar.
• Ödül zihniyeti: Mükemmel ürünler için alışveriş yapanlar.
• Gösterişli: Büyük harcamalar yapan ve gösterişli ya da lüks eşyaları seven ve satın alanlar.
• İndirim avcıları: İndirimde oldukları için ihtiyaç duymadıkları halde alışveriş yapanlar.
• İadeciler: Sürekli olarak bir ürün alıp iade edenler.
• Koleksiyonerler: Bir seti tamamlamak için her renk veya stildeki ürünleri satın alanlar.
  
  

Alışveriş bağımlılığın olup olmadığını kendi kendine değerlendirmek zor olsa da, bu kategorilerin farkında olmak alışveriş davranışını yeniden değerlendirmene yardımcı olacaktır.

Bilim, alışverişten hoşlanma durumunun nedeni olarak dopamin ödül sistemini aktive etmesini gösteriyor. Bu kendini iyi hissetme sistemi, seni tekrar ve tekrar alışveriş yapmaya devam etmeye ve bu sayede de daha fazla iyi hissettiren dopamin salgılamaya yönlendiriyor.

Kendini iyi hissettiğinde alışverişe koşuyor, üzgün hissettiğinde alışverişe koşuyorsan işte sebebi bu. Ama bir gün ödemekten hoşlanmayacağın rakamlarla dolu bir kredi kartı ekstresi ile bu durumun farkına varabilirsin.

İstek listesi yaz

Satın almak istediğin şeylerin bir listesini yap. Çok basit, değil mi? Ama işte püf noktası geliyor…

Listeni iki kere kontrol et

İstek listenden bir şey satın almadan önce kendine "Buna ihtiyacım var mı?" diye sor. Cevabın hayır ise, onu hemen listenden çıkar. Ancak, cevabın evetse, satın almadan önce beş gün bekle. Evet, beş gün.

Beş gün geçtikten sonra kendine tekrar "Buna ihtiyacım var mı?" diye sor ve cevabın hala evet ise ve gerçekten ihtiyacın olduğunu nedenleriyle birlikte düşünüyorsan, o zaman o ürünü satın alabilirsin.

Bu genel sürece, ertelenen memnuniyet diyebiliriz. Daha küçük ve anında alma hissine direnerek, gelecekte daha iyi bir ödül elde edersin. Dahası, bu ertelenen memnuniyetin; sabır, dürtülerine hakim olabilme, daha iyi öz denetim ve irade gibi birçok kişisel konuya da pozitif etkisi vardır.

Dikkat dağıtıcıları ortadan kaldır

İhtiyacın olmayan herhangi bir şeyi satın alma cazibesinden kendini uzaklaştırmak için alışveriş merkezlerine sıklıkla gitmekten ve mağaza reyonlarına göz atmaktan kaçın.

Bir istek listesi oluşturarak ve alacaklarını düşünerek bir mağazaya girebilir ve yalnızca ihtiyacınız olanı o tek şeyi satın alabilirsin. Bunu yaparken, her satın alma işlemin de daha anlamlı hale geleceği için genel satın alma memnuniyetin de yükselecektir. Bunun yanı sıra dikkatli bir müşteri olmak sana dürtülerin üzerinde daha fazla kontrol gücü verecektir. Satın alma işlemleri arasında beş gün bekleyerek, satın almak istediğin ürünü araştırmak için kendine zaman tanı, neden ihtiyacın olduğunu gerekçelendirerek daha bilinçli ve sürdürülebilir bir alıcıya dönüş. Daha az para harcamak ve her satın alma işlemini düşünmek, eşyalarının kalitesini ve değerini anlamana da yardımcı olacaktır.